Chuyến xe đò dừng chân sau một cuộc hành trình dài tại vùng ngoại ô nghèo. Chiều nhạt nắng nhưng mặt trời thì vẫn còn lấp ló phía đường chân trời. Trên xe, ba người hành khách thu xếp đồ đạc nhanh chóng để bước xuống. Người thanh niên trong số ba người quay đầu lại vẫy tay ra hiệu chào bác tài, lơ xe và những người còn lại. Bác tài xế cũng vẫy tay mỉm cười chào họ. Chiếc xe nổ máy từ từ rồi rời đi theo những vòng quay bánh. Tích tắc, người ta chỉ còn nhận ra chấm nhỏ li ti phía cuối đường.
Ba người còn lại vẫn đang đứng đó, họ là một gia đình! Người chồng một tay giữ vali đồ, tay kia xách thêm một túi hành lý, còn người vợ thì mang một balô to phình sau vai, tay phải nắm chặt tay cậu con nhỏ. Thằng nhỏ đưa mắt nhìn khắp nơi, nó thấy mọi điều đều lạ lẫm, trên vai nó cũng đang đeo cái cặp hình con gấu trúc panda mắt đen ngộ nghĩnh. Nhìn dáng dấp và cách ăn mặc của họ, người ta có thể dễ dàng nhận ra họ là người thành phố hoặc từ vùng khác đến.
Họ lững thững đi bộ qua đường. Đường chiều quê vắng vẻ lâu lâu xuất hiện vài chiếc xe gắn máy chạy ngang chở theo những người đi làm về sau một ngày dài cực nhọc. Cái giỏ đi chợ bạc màu được móc vào hông xe. Bên trong có những can nhựa đựng nước uống hết rồi, hộp cà-men đựng cơm và thức ăn, cái liềm, con dao nhỏ cộng thêm vài vật dụng cần thiết của người đi làm nông. Những người trên xe khẽ đưa mắt nhìn họ, đôi bên im lặng tạt qua nhau không nói lời nào…
Men theo con đường hẻm trước mặt mình, cả ba người rảo bộ bước đi. Đó là một con đường đất có kích cỡ hạn hẹp, ven đường xanh mướt những bụi cỏ dại nằm rãi rác. Thằng nhỏ trố mắt khi trông thấy ba nó đi trước mỗi lần dẫm lên đám cỏ nào, thì hàng loạt những con vật bé nhỏ nhảy từ bụi cỏ ra mặt đường. Nó đi qua, đưa chân cố tình chạm đến các con vật nãy giờ vẫn đang còn nằm im trên mặt đường kia, nhưng ngay lập tức, chúng đã nhảy liền đi nơi khác. Thằng nhỏ có vẻ rất thích thú với trò này và muốn dừng lại để chạm thử chúng. Nhưng tay mẹ nó thì vẫn nắm chặt lấy tay nó, người mẹ trẻ không ngừng kéo con mình bước đi theo mình. Đột nhiên, ba nó dừng lại quay ra sau, hớn hở bảo với hai mẹ con nó:
– Tới nhà rồi!
Nói rồi ba nó đi tạt vào cái cổng tre trước mặt, nói là cổng nhưng thật ra chỉ là cái khung tre lớn được cố định bởi những thanh tre nhỏ hơn chồng chéo so le nhau tạo thành hình chữ nhật. Có một cái móc cố định cánh cổng với hàng rào cũng bằng tre cả. Ba nó để vali và hành lý xuống mặt đất, đưa tay vào trong tháo cái móc rồi đẩy cổng ra bước vào trước, theo sau là nó với mẹ. Bụi tre to tướng trước mặt cong mình che phủ khoảng đất dưới chân nó đang đi qua. Đến bây giờ thì trời đã chẳng còn nắng nên khoảng đất ấy mang cái màu đen pha chút tối tối. Một ngôi nhà bé nhỏ hiện ra trong làn khói xám xịt đang bay lên. Ba nó vừa đi vào vừa la lớn:
– Ba mẹ ơi! Con về rồi này!
Thoáng thấy một bà lão từ trong nhà chạy ra, đưa tay lên mặt nheo mắt nhìn về hướng ba nó. Phía đằng xa kia, nơi cái chuồng bò nhỏ, có ông lão cũng đang hấp tấp chạy đến. Họ vội vàng ôm chặt ba nó, rồi bà lão quay lại ôm lấy mẹ nó, thơm thật nhiều lên má nó. Thằng nhỏ vẫn tuyệt nhiên im lặng, không kháng cự hay mừng rỡ và cũng chẳng lên tiếng lời nào. Còn hai ông bà lão thì thay phiên bế nó lên, khen nó đẹp, khen nó sáng láng, khen nhiều lắm. Họ chính là ông bà nội của nó!
Thằng nhỏ năm nay 4 tuổi và chưa từng gặp ông bà nội lần nào. Mẹ nó sinh nó ở thành phố, mỗi lần ba đưa mẹ nó về thăm nội đều gởi nó cho nhà ngoại chăm sóc chứ không đưa về vì đường khá xa. Trong mắt nó, dáng dấp ông bà nội ra sao chắc cũng chưa từng nghĩ tới. Thằng nhỏ được bác sĩ chẩn đoán mắc phải hội chứng rối loạn tự kỉ nên vì vậy chưa từng giao tiếp bằng ngôn ngữ với ai lần nào kể cả ba mẹ nó. Đối với nó, cái âm thanh phát ra nhiều nhất là những tiếng ư.. ư… Không rõ lời! Tuy nhiên, thằng nhỏ hẳn là một đứa trẻ ngoan, vì sau giờ ở trường nó đều chơi các món đồ chơi trong im lặng tại nhà và chưa từng quấy rối ba mẹ nó khi họ làm việc.
Ba nó sống, làm việc và cưới mẹ nó luôn sau khi tốt nghiệp xong cử nhân ngành luật ở thành phố! Gia đình nó sống trong một căn nhà nhỏ ngoài mặt đường, đó là quà hồi môn của mẹ nó! Hằng ngày, từ sáng sớm ba nó đã đến văn phòng luật sư để làm việc, còn mẹ nó thì làm kế toán cho một công ty xuất nhập khẩu. Còn nó, được gửi đến trường tư thục từ thứ hai đến thứ bảy hằng tuần. Mỗi năm, ba mẹ nó về thăm nội một lần trong vài ngày ngắn ngủi với lý do công việc bận rộn, còn ông bà thì chẳng khi nào lên thành phố kể từ khi đám cưới ba mẹ nó xong. Mặc dù đã nhiều lần ba nó đòi đón ông bà lên ở, nhưng họ xua ngay cái ý định đó, bởi, họ chẳng ưa những chốn phồn hoa và nhộn nhịp.
Lần này nó về quê, ông bà cũng được dịp đầu tiên thấy mặt cháu. Ông nó cõng nó trên vai đưa ra ngoài cánh đồng, ba nó làm cho nó một con diều bằng giấy để nó thả. Nhưng nó vẫn hay lẽo đẽo theo bà nhiều nhất. Bà nội dẫn nó đi đến đầm sen, bà bế nó lên xuồng rồi chèo ra giữa đầm. Nó mân mê mấy bông hoa sen bà nó hái, hương sen thơm nhẹ, cánh hồng tươi đung đưa trên tay nó. Rồi bà dẫn nó ra ruộng khoai sau nhà, moi đất và tìm củ. Chiều xuống, trong làn khói thơm đậm mùi tro trấu, những củ khoai được thảy vào bếp. Nó chăm chú nhìn nhưng vẫn chẳng cất tiếng nào. Mắt nó sáng lên khi mùi khoai nướng chín bốc ra từ bếp, bà lột lớp vỏ đen bên ngoài, thổi lấy thổi để rồi đưa sang tay nó khi miếng khoai đã nguội hẳn. Bà quay đầu nhìn đó, vừa gật đầu vừa mỉm cười:
– Ăn đi cháu, ăn đi, nguội rồi, nguội rồi…
Bà sợ nó không hiểu, nên bà đưa tay chỉ lên miệng bà. Thằng nhỏ bóc một miếng khoai vàng ươm bỏ vào miệng nhai, nó im lặng nhai rồi nuốt từ từ, không một phản ứng nào xuất hiện trên khuôn mặt bé con của nó.
Trưa, ông nội với ba nó xách một xâu cá mà họ vừa đi câu dưới hồ về đưa cho bà. Bà cầm đưa mẹ nó đem kho, nhưng bà giữ lại một con. Bà lấy cây xiên dọc con cá, cho vào bếp rồi lại nướng lên. Mùi cá thơm phưng phức khắp gian nhà. Bà đưa xiên cá đã được bà thổi nguội cho thằng nhỏ, nó cứ đưa lên mũi ngửi hoài mà chưa dám ăn. Bà lại lóc tấm lá chuối chỗ bồn nước xuống, phẻ thịt con cá trên tấm lá, đút cho thằng nhỏ từng miếng thịt đã được lừa khỏi xương từ tay bà. Bà cười, móm miệng, khuôn mặt đầy vết nhăn, dễ gì mới được gặp cháu nội, có món gì ngon bà cũng làm cho nó ăn.
Ba nó xin nghỉ phép 4 ngày, đêm thứ tư của ngày cuối cùng cũng đến. Kết thúc những ngày rong ruổi mò cua, xúc tép cùng bà, những đêm đi bắt đom đóm cùng ông, mẹ nó đang ở trong phòng thu xếp đồ đạc. Còn bà thì ngồi cùng nó, bà kể đủ những câu chuyện bà biết cho nó nghe mặc cho nó có tiếp thu được hay không. Bà ôm nó, vỗ về nó. Ngoài trước sân, ông nội cùng ba nó đang nhâm nhi li rượu với dĩa tép rang trên mâm, ông nó lẵng lặng nhìn ra phía xa xăm:
– Tội nghiệp thằng nhỏ, mẹ bây thương nó nhiều lắm!
Ông đưa li rượu lên môi nhấp một ngụm:
– Hay con để thằng nhỏ ở lại với ba mẹ đi, ở đây tuy nông thôn nhưng chẳng phải con cũng trưởng thành được sao. Ba cũng sẽ chở nó đi học như ngày xưa ba chở con. Ba già rồi nhưng việc đó không khó gì đâu…
Rồi ông lại nhấp thêm ngụm rượu, quay đầu nhìn ba thằng nhóc:
– Cuộc sống thành thị để tồn tại thì phải bon chen, mấy đứa ngày nào cũng lao đầu kiếm tiền. Phải chi thằng nhỏ như con người ta ba không nói gì, đằng này… Hay là để nó ở đây thử một thời gian…
Ba thằng nhỏ nãy giờ ngồi im lặng, anh nhớ tới ngày xưa của mình. Nhớ tới những đêm học bài khuya có mẹ hấp nồi khoai mang đến. Nhớ khi trời mưa ba đèo anh trên chiếc xe đạp mà bây giờ vẫn dựng bên hông nhà, đến lúc đường khó đi quá ba anh xuống đẩy xe cho anh ngồi trên đó. Bao lâu rồi anh không có thời gian để nhớ, bận bịu với công việc để rồi chẳng có thời gian về nhà. Anh chọn ở thành phố để lập nghiệp mà quên ba mẹ anh ở dưới quê thui thủi nhớ con biết chừng nào. Trong cái màn đêm tối đen này, chỉ có hai ông bà ngồi ăn cơm tối…
Đến tận nữa đêm phòng ba mẹ thằng nhỏ vẫn sáng đèn, không biết ba có nói gì với mẹ nó không hay họ bận thu xếp đồ đạc vì quá nhiều.
Sáng sớm hôm sau, bà già dắt tay thằng cháu nhỏ, còn ông thì xách một túi đậu làm quà quê. Ra đến ngoài cổng, người con dâu quay sang ôm bà, cậu con trai thì bỏ hành lý xuống ôm chặt lấy ông. Cả hai vợ chồng đều không muốn ông bà tiễn ra tận đường, họ sợ ông bà sẽ buồn hơn. Bà khóc nấc lên nhìn thằng nhỏ, rồi bà hôn lấy hôn để nó. Bà cầm tay thằng nhỏ đưa cho mẹ của nó, mặt bà buồn rười rượi… Cả hai vợ chồng cúi đầu chào ông bà, mẹ thằng nhỏ cầm tay dắt nó đi y như cái hồi dẫn nó đến. Một phản xạ bất ngờ đến với nó, nó vung tay khỏi mẹ chạy lại níu áo bà:
– Bờ… Bờ… Bờ… Ơ… Bờ ơi!
Thằng nhỏ rơm rớm nước mắt:
– Đừ… Ừng… Đừ… Ừng
Bà nó hiểu những gì nó nói dù miệng nó lắp bắp chưa rõ chữ, bà cúi xuống ôm chầm lấy nó:
– Bà đây, bà đây, con ơi! Bà ở đây, bà ở đây… Đừng khóc… Đừng khóc… Nín đi con… Ở với bà, ở với bà nha…
Tiếng bìm bịp kêu vang lên trong sương sớm, bếp nhà ai đang rực lửa nấu nồi cơm sáng, khói vương vãi khắp không gian, chỉ nhìn thôi đã cay xè cả mắt…
