Chu Lai là nhà văn viết nhiều về chiến tranh. Bản thân ông là người lính, cầm bút trong màu áo lính. Phố viết về sự giằng co giữa tình yêu, tình đồng đội của những con người gắn liền với con phố Nhà Binh. Viết về người lính, nhưng không phải về người lính trong cuộc chiến tranh. Chu Lai nhìn họ khi cái hào quang chiến thắng của dân tộc xa chưa lâu. Họ vẫn là người lính, không mất đi phẩm chất vốn có của người mặc quân phục.
Câu chuyện của người lính
Vợ chồng Nam – Thảo đều là bộ đội sau giai phóng. Nam vào Thảo yêu nhau khi cuộc chiến tranh chống Mĩ ác liệt nhất. Tình yêu giữa một người lính và một người lính thật tự hào, trong sáng và lãng mạn. Hòa bình đến, khó khăn, thiếu thốn thời bao cấp chưa qua thì kinh tế thị trường ập tới. Từ chỗ cả gia đình ba người sống trong căn hộ tập thể nhỏ hẹp trên phố Nhà Binh, vợ chồng họ xây được căn nhà ba tầng bề thế, thiết kế hiện đại bậc nhất thủ đô lúc bấy giờ.
Căn nhà, khối tài sản mà Thảo đem về theo dạng xuất khẩu lao động sang Đông Đức đáng lẽ đảm bảo để cuộc sống gia đình người lính sung túc, hạnh phúc, viên mãn. Những tưởng tình yêu trải qua gian nan chiến tranh, tình vợ chồng “chia ngọt, sẻ bùi” thời kì đất nước còn đói khổ, cảnh nuôi con một mình của người đàn ông vắng vợ sẽ tràn ngập hạnh phúc khi Thảo trở về xinh đẹp, giàu có. Thế nhưng hôn nhân, tình yêu Thảo – Nam có dấu hiệu rạn nứt bởi khoảng trống không thể khỏa lấp nổi ở cả hai người.
Lãm từ chối đi học sĩ quan, anh quyết tâm lấy cô gái ngoài thị xã gần đơn vị. Kết thúc những ngày ăn cơm bộ đội, ngủ hầm, cầm súng, Lãm cùng cô vợ và đứa con sống cảnh “màn trời chiếu đất” ngay trên phố Nhà Binh. Cô vợ ngày ngày ra chợ làm thuê, lúc túng quẫn buộc phải bán cả mình. Lãm là người gia trưởng, độc đoán nhưng ngay thẳng, hết lòng vì vợ con. Anh trải qua nhiều công việc cuối cùng mới có được thành công. Lãm là tay đào đá quý, buôn lậu, buôn mía, buôn thuốc lào và thành ông chủ lò nấu đường. Thời kỳ giáp ranh giữa cơ chế bao cấp và nền kinh tế thị trường đã quăng quật, tôi luyện Lãm.
Xây dựng nhân vật, nhà văn cho thấy tâm hồn người lính, chất lính, tính cách người lính và cả sự trung thực ở người lính.
Kết
Phố là một trong bộ bốn cuốn tiểu thuyết viết về người lính của nhà văn Chu Lai, ta không nghe tiếng bom, tiếng pháo nổ ầm ầm, ào ào trong cuốn sách mà nghe hơi thở mưu sinh, tiếng họ nói, họ thì thầm, trò chuyện, trao đổi, phản ánh, bắt chuyện… Phố là một lát cắt, điển hình hơn, cuốn sách viết về cuộc sống của người lính, những con người nơi phố Nhà Binh giữa thăng trầm, biến động không ngớt của cuộc đời.
Thanh
